Có lẽ trong đời, không ai tránh được những khúc quanh đầy thử thách. Có người mất mát người thân, có người chật vật trong cơm áo, có người lạc lối giữa những mối quan hệ dở dang. Nỗi đau, dưới muôn hình vạn trạng, đều có sức nặng riêng khiến ta nhiều lúc ngã quỵ. Thế nhưng, có một điều lạ lùng: khi trong lòng ta thắp sáng được một ý nghĩa sống, thì chính những nỗi đau ấy lại trở thành một phần cao quý của hành trình.
Tôi nhớ có lần đọc một câu chuyện về người leo núi. Anh ta chấp nhận bầm dập, đôi chân phồng rộp, bàn tay rớm máu, chỉ để chạm tới đỉnh núi cao. Cái đau thể xác khi ấy không còn là kẻ thù, mà lại như người bạn đồng hành, chứng nhận cho nỗ lực bền bỉ. Chỉ bởi trong lòng anh, ý nghĩa của việc chinh phục ngọn núi ấy lớn hơn tất cả. Cũng giống như khi ta tìm thấy điều gì đáng để sống – một người thân cần ta, một ước mơ ta ấp ủ, một giá trị ta muốn gìn giữ – thì nỗi đau không còn là hố sâu nuốt chửng ta, mà là bậc thang nâng ta lên.
Viktor Frankl – một bác sĩ tâm thần từng sống sót qua trại tập trung – đã để lại một triết lý giản dị mà thấm thía: “Ai có lý do để sống thì có thể chịu đựng hầu như bất cứ thế nào.” Những ngày ông trải qua địa ngục trần gian, đói rét, roi vọt, cái chết rình rập từng giờ, nhưng niềm tin rằng mình phải sống để kể lại sự thật, để viết tiếp công trình còn dang dở, đã giữ ông đứng vững. Ý nghĩa sống đã biến nỗi đau thành sự vĩ đại – bởi nó minh chứng cho sức mạnh tinh thần của con người.
Trong đời thường, mỗi chúng ta cũng có thể tìm thấy điều ấy, dẫu nhỏ bé thôi. Một người mẹ chấp nhận những cơn đau thể xác để sinh con, bởi trong tim bà có tình yêu. Một người trẻ làm thêm đến kiệt sức để nuôi giấc mơ học tập, bởi cậu tin vào tương lai. Một người già chống chọi với bệnh tật chỉ để còn ở lại dăm ba mùa Tết với con cháu. Tất cả họ đều đang biến nỗi đau thành ánh sáng, vì trong đau đớn, họ vẫn thấy đời mình có ý nghĩa.
Điều quan trọng không phải là ta đau đến mức nào, mà là ta đau vì điều gì. Nếu chỉ đau vì hư vinh, vì hơn thua, vì tỉnh cảm trai gái nhỏ nhặt, có lẽ nỗi đau sẽ chỉ kéo ta xuống. Nhưng nếu đau vì một lẽ sống cao đẹp, thì nỗi đau ấy lại hóa thành chiếc huy chương thầm lặng, tô đậm vẻ đẹp tâm hồn.
Có một lần, tôi nhìn thấy người hàng xóm nuôi cây xoài trước ngõ. Mấy năm liền cây chẳng chịu ra quả, chỉ cao nghều nghệu, gió thổi còn muốn bật gốc. Ổng bảo: “Kệ, chờ nó lớn, rễ nó bám chặt thì mới ra trái ngọt được.” Quả nhiên, năm thứ năm, cây bắt đầu đơm bông. Hóa ra mấy năm khổ sở chống chọi với nắng gió kia không phải vô nghĩa, nó là quãng thời gian cây đang âm thầm nuôi sức, nuôi rễ.
Con người mình cũng vậy. Khi có một ý nghĩa để sống, thì từng nhọc nhằn, từng cú té ngã cũng hóa thành thứ phân bón cho cái ý nghĩa đó. Người học trò cày đêm cày ngày cho giấc mơ làm thầy thuốc, từng cơn buồn ngủ gục xuống trang vở cũng là đang nuôi cho ngày mai có một bác sĩ lành nghề. Người cha thức trắng chạy xe đêm, mệt nhoài lưng áo, cũng là đang chở ước mơ cho con mình đến trường.
Thành thử, khó khăn không còn là thứ kéo ta xuống, mà lại giống như mạch nước ngầm đang tưới dần cho gốc rễ đời mình. Mình khổ bữa nay, là để một ngày nào đó ý nghĩa sống của mình ra hoa kết trái.
Nên, thay vì hỏi: “Tại sao tôi phải chịu khổ?”, có lẽ ta nên hỏi: “Nỗi khổ này giúp tôi gìn giữ điều gì, dẫn tôi tới đâu?”. Khi có câu trả lời, bạn sẽ thấy chính nỗi đau cũng có thể trở thành một thứ vinh quang.
Tôi nhớ có lần nhìn thấy mấy bác nông dân phơi lúa ngoài nắng. Vai gánh nặng, lưng oằn xuống, mồ hôi ròng ròng. Đứng từ xa mà thương quá. Nhưng thử hỏi, có phải họ khổ không? Ừ thì khổ chớ, nhưng khổ mà lòng có chỗ để hướng tới – cơm gạo nuôi con, mái nhà sáng đèn – thì cái khổ đó đâu có nhỏ nhoi. Nó thành một thứ gì đó bền bỉ, khiến người ta chịu đựng được.
Người ta chỉ sợ đau mà… vô nghĩa. Còn nếu đau mà để giữ lại một tình thương, một ước mơ, một niềm tin, thì cái đau đó tự nhiên hóa thành sức mạnh. Giống như người mẹ trong cơn vượt cạn, xé thịt da mà vẫn mỉm cười khi nghe tiếng khóc oe oe đầu tiên. Giống như người cha thức trắng cả tháng ngoài biển, về với mớ cá còn tươi rói, mà hạnh phúc khi thấy con nhỏ ăn ngon lành. Người học trò cày đêm cày ngày cho giấc mơ làm thầy thuốc, từng cơn buồn ngủ gục xuống trang vở cũng là đang nuôi cho ngày mai có một bác sĩ lành nghề. Người cha thức trắng chạy xe đêm, mệt nhoài lưng áo, cũng là đang chở ước mơ cho con mình đến trường.
Có khi, chính nhờ một cái lẽ sống mà con người ta bám víu vô, nỗi đau lại trở thành một phần đáng kể của đời. Nó không còn xấu xí nữa, mà giống như vết sẹo – đau đấy, nhưng nhìn vào, thấy được mình đã từng đi qua.
Và rồi, một ngày nào đó khi ngoái nhìn lại, ta sẽ mỉm cười nhận ra: chính những tháng ngày tưởng chừng tăm tối lại rèn ta trở nên sáng trong hơn.
Nên, thiệt ra, nỗi đau cũng có chỗ để tự hào. Chỉ cần ta tìm thấy cho nó một cái nghĩa. Có nghĩa rồi, thì đau nào cũng hóa lớn lao.