Dưới một nhan đề dễ hiểu lầm là “khuyến khích lười biếng”, Làm ít được nhiều của Chin-Ning Chu (tựa gốc Do Less, Achieve More, xuất bản lần đầu khoảng 1998) thực ra là một cẩm nang tối giản nỗ lực và giảm ma sát để sống hiệu quả mà vẫn bình an. Đây là cuốn tiếp nối tinh thần “rèn nội lực” quen thuộc ở Chin-Ning Chu, nhưng chuyển từ trường đấu tranh ý chí sang nghệ thuật buông bớt và hợp tác với nhịp sống.
Hạt nhân tư tưởng của sách xoay quanh “ngụ ngôn người gọi mưa” (rainmaker): khi nội tâm đạt tới trạng thái hài hòa, những điều kiện thuận lợi bên ngoài dường như tự tụ về. Từ câu chuyện này, tác giả triển khai các “bí quyết” tạo thành một lộ trình: kết nối hài hòa bên trong, phối hợp nỗ lực với sự thư thái, làm hòa với thời gian, và ngừng phản ứng để chủ động điều khiển đời sống. Ở vài bản tóm lược khác, bức tranh được gom lại thành ba trục chính: tinh chỉnh hành động, làm lặng tâm trí, và chạm vào nguồn lực lớn hơn (thiêng liêng/ý nghĩa). Dù cách đếm khác nhau, tinh thần chung là “làm ít” bằng cách bớt chống cự, bớt phân tán, và thuận theo nhịp tự nhiên của công việc.
Bản tiếng Việt trình bày những điểm rất “đời thường”: đặt mình vào tâm điểm công việc (biết điều gì là việc của mình), hành động có trọng tâm, đồng thời giữ cân bằng sống; học cách bình thản mà vẫn hiệu quả; thôi bị ám ảnh bởi mô-típ “càng bận càng giỏi”. Nghe tưởng mâu thuẫn, nhưng càng đọc càng thấy tác giả không cổ vũ buông xuôi, mà đề nghị đổi cơ chế vận hành: từ “cố nhiều” sang “đúng nhịp – đúng việc”.
Điều tôi thích ở cuốn này là chất giọng mềm và gần: những ẩn dụ gọn, bài tập nho nhỏ, câu chuyện ví dụ không gây “áp lực thành công” mà khuyến khích người đọc lắng nghe bản thân. Khi Chu nói “đừng phản ứng ngay”, ta thấy mình đã từng thua vì vội vã đáp trả email, vì chen thêm việc khi lịch đã kín. Khi Chu gợi ý “làm hòa với thời gian”, ta học cách đặt nhịp làm – nghỉ như sóng, chứ không phải một đường thẳng căng đét từ sáng tới khuya. Về mặt thực hành, cuốn sách hữu ích như một “bản nhạc nền” giúp mỗi người tự viết nốt: chọn một ưu tiên duy nhất trong ngày; cắt ba việc gây phân tâm; đặt vài khoảng “trống” để sự trùng hợp tốt đẹp có cơ hội xuất hiện.
Dĩ nhiên, sách cũng có điểm khiến vài độc giả lấn cấn. Nếu bạn mong đợi check-list kỹ thuật kiểu “5 bước X, 7 mẹo Y”, nhịp điệu thiên về triết lý và nội công có thể làm bạn sốt ruột. Và vì tác giả đưa yếu tố tâm linh – “nguồn lực thiêng” – vào hệ tư tưởng, một số người theo trường phái thuần duy lý có thể khó đồng cảm. Nhưng ngay cả Publishers Weekly khi điểm sách cũng ghi nhận thông điệp trung dung: cuộc sống không hứa hẹn vắng khó khăn; điều ta có thể học là xem “trò chơi” đời sống như cơ hội rèn kỹ năng ứng phó với vui vẻ và bình thản hơn. Tôi cho đó là một cách diễn đạt thành thật và giàu tính chữa lành.
Vậy “làm ít” ở đây là gì? Là bớt làm việc không cần thiết, bớt chống trả vô ích, bớt sa đà vào chứng tỏ. “Được nhiều” là chất lượng chú ý, sự tự chủ, nhịp sống khoan hòa—và nhờ đó, kết quả lại tăng. Ở tầm công sở, cuốn sách hữu ích cho người đang kiệt sức, nhà quản lý muốn tái lập nhịp đội nhóm, hay bất cứ ai đang đứng giữa vòng xoáy “bận rộn nhưng rỗng mục tiêu”. Hãy thử đọc như một sổ tay thực hành: mỗi tuần chỉ chọn một nguyên tắc để thử, ví như “đặt mình vào tâm điểm, chọn một việc đúng, làm nó đến nơi đến chốn, rồi dừng”.
Khi gấp sách lại, câu hỏi còn đọng là: hôm nay, ta có thể bỏ bớt điều gì—một thói quen, một phản xạ, một nỗi sợ—để nhường chỗ cho điều thật sự quan trọng bước vào? Bởi đôi khi, con đường ngắn nhất đi tới “được nhiều” bắt đầu từ một bước lùi rất nhỏ về phía sự đơn giản